Chronologisch verloop van de 18 daagse veldtocht aan het bruggenhoofd Gent.

Wat u hieronder chronologisch kunt lezen is een samenvatting van verslagen van de strijd en de voorbereidingen die plaats vonden aan Bruggenhoofd Gent tijdens de achttiendaagse veldtocht. Het is een samenraapsel van allerhande bestaande geschriften over de strijd. Onlogische opvolgingen werden er zoveel mogelijk uitgehaald want dezelfde verhalen afkomstig van verschillende bronnen bleken vaak tegenstrijdigheden te bevatten.

Op 13 mei 1940 zijn de Belgen en de geallieerden door het verlies van het Albertkanaal nog altijd aan het terugtrekken op de lijn Antwerpen - Givet (die onder andere de KW-linie bevat).

• De Bouw van Bruggenhoofd Gent.
  • De Belgische fortificatiepolitiek voor WO II
  • Bruggenhoofd Gent als Fortengordel.
  • Korte beschrijving van het Belgisch leger voor mei 1940.
  • Korte beschrijving van het Duitse leger voor mei 1940.
  • Overzicht van de Belgische fortificaties voor mei 1940.
• De Structuur van Bruggenhoofd Gent.
• Een nadere blik op de technische kant van de bouw van de bunkers.
• Beschrijving van de binnenkant van de bunkers en hun bewapening.
• Camouflage van de bunkers.
• Enkele opmerkingen en tekortkomingen aan dit bruggenhoofd.
• De Achttiendaagse Veldtocht zoals beleefd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Vrijdag 10 mei 1940: De Duitse inval in België
  • Zaterdag 11 mei 1940: Beperken schade aan Albertkanaal
  • Zondag 12 mei 1940: Terugtrekken op de lijn Antwerpen - Givet
  • Maandag 13 mei 1940: Terugtrekken op de lijn Antwerpen - Givet
  • Dinsdag 14 mei 1940: Opstellen op de lijn Antwerpen - Givet
  • Woensdag 15 mei 1940: Verdediging van de lijn Antwerpen - Givet
  • Donderdag 16 mei 1940: Opdracht terugtrekken op Scheldestelling
  • Vrijdag 17 mei 1940: Aankomst troepen op Scheldestelling, oa TPG
  • Zaterdag 18 mei 1940: Opbouw en organisatie rondom het Bruggenhoofd.
  • Zondag 19 mei 1940: Vertragingsopdrachten aan de Dender.
  • Maandag 20 mei 1940: Eerste dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Dinsdag 21 mei 1940: Tweede dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Woensdag 22 mei 1940: Derde dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Donderdag 23 mei 1940: Het verlaten van Bruggenhoofd Gent.
  • Donderdag 23 mei 1940: Algemene beelden bij de val van TPG.
  • Donderdag 23 mei 1940: De val van Gent.
  • Vrijdag 24 mei 1940: De val van het kanaal Gent-Terneuzen
  • Zaterdag 25 mei 1940: De slag om de Leie
  • Zondag 26 mei 1940: De slag om de Leie
  • Maandag 27 mei 1940: Val van de Leiestelling
  • Dinsdag 28 mei 1940: De Belgische kapitulatie
  • De rest van de veldtocht tot de val van Dunkerque.
  • Lijst van gesneuvelde Belgische soldaten aan Bruggenhoofd Gent.
  • Lijst van Belgische gesneuvelden tijdens de 18 daagse veldtocht.
  • Lijst van gesneuvelde Duitse soldaten aan Bruggenhoofd Gent.
• Het lot van Bruggenhoofd Gent na drie dagen strijd.

Maandag 13 mei 1940

Nederland. De Nederlandse troepen bevinden zich op dat moment in hun best verdedigde positie en dit ondervinden de Duitsers. Voorlopig weten ze enkel de stelling beperkt te doorbreken nabij Dordrecht. Omdat de doorbraak niet meer loopt zoals voorheen, stellen ze de Nederlanders voor het alternatief. Dit omvat het vrijgeven van de Vesting Holland of zware beschietingen en bombardementen op 4 grote steden waaronder Rotterdam.

Turnhoutkanaal, Antwerpen richting Mol. De Franse gemotoriseerde eenheden die eerder waren teruggetrokken uit Zuid Nederland en waren bijgesprongen bij de verdediging van het Turnhoutkanaal weten nabij Mol zelfs tijdelijk over dit kanaal een noodbrug aan te leggen om zo met een aantal Hotchkiss-tanks de Duitse infanteristen (zonder veel zware ondersteuning) proberen terug te dringen. Gezien de Fransen zelf geen infanteriesteun hadden, was dit wel maar een kortdurige actie die ze nooit konden behouden zonder op de duur zelf te zware verliezen te leiden. Het gaf de Fransen en de Belgen van de 18e Infanteriedivisie enkel wat extra ademruimte en tijd om hun stellingen wat langer te kunnen behouden.

Gete-stelling. Door de bressen geslagen aan het Albertkanaal werd vanaf het Albertkanaal een bretel opgetrokken via de Winterbeek en de grote Gete die dan vervangend als verdedigingslijn diende gebruikte te worden. Dit leidde er toe dat heel wat troepen hals over kop dienden te verhuizen en nieuwe stellingen op te trekken uit het niets. Vele stellingen van deze zouden amper uitgewerkt geraken vooraleer de eerste Duitsers ook daar op het strijdtoneel zouden verschijnen. Wel krijgen de Belgen er steun van de lichte pantsers van de Britse 6e Lancers om de doorbraak er proberen te vertragen. Gekoppeld aan deze verplaatsingen ontstaan rond dit moment al gevechten in Halen, Geetbets en de oude vestingen van Diest.

Opbouw van de lijn Antwerpen - Givet. Deze verdedigingsstelling startte in Antwerpen aan de Schelde met de bestaande Antwerpse Fortengordel. De klemtoon lag hierbij op de oostkant hiervan die was gericht op Duitsland. Daarna liep er een bijkomende in de diepte uitgebouwde bunkerlijn (lees meerdere lijnen na elkaar) van Koningshooikt tot Waver, beter gekend als de KW-linie. Deze bunkerlijn alleen al bevatte meer dan 350 bunkers.

Omdat de KW-linie pas zeer laat is bouw gegaan (1939), ontbrak in veel gevallen de tijd om de bunkers zoals aan Bruggehoofd Gent algemeen te gaan camoufleren met nepgevels, aangebrachte valse ramen en deuren, puntgevels, daken,... Veelal stonden er begin de jaren '40 (vrij kort voor mei 1940 dus), nog kale blokken beton die veel te gemakkelijk te herkennen waren als bunkers. Hier is men zich dan ook om alles sneller te laten gaan, gaan beperken tot piekfijn schilderen van de buitenzijdes. Men ging er letterlijk, vaak met heel veel details het uitzicht van huizen en gevels op schilderen zoals duidelijk zichtbaar op de beide voorbeelden. Heel vaak werd hierbij zelfs schaduwend geschilderd om 3D-effecten te creëren. In bosrijk gebied ging men zelfs de beplantingen en bomen doorschilderen op de bunkers die er vaak op de randen stonden van opgesteld. Helaas is heden ten dage van die originele schilderwerken nog amper iets te zien op hier en daar eens een beperkt stukje uitzondering na.

De KW-linie was bijkomend versterkt door heel wat overstromingsgebieden, prikkeldraadversperringen en op vele plaatsen een aaneengesloten versperring met anti-tankhindernissen. Dit waren dan in hoofdzaak wat men is gaan noemen Belgische Poorten, ook Cointet elementen genoemd. Deze werden heel vaak verdedigd door vooruitgeschoven bunkers op die KW-linie om het doorbreken van die hinderins te vermoeilijken. Dit was van Belgische kant, net omdat men er ook vooraf bij periodes van mobilisatie al veel tijd toe had gekregen, uitgebouwd met lokale veldversterkingen, loopgraven en schuttersputten. Iets dat voor de meidagen '40 aan bv Bruggehoofd Gent amper bestond of aanwezig was.

Foto van een aaneengesloten lijn Belgische poorten, ook wel Cointet-elementen genoemd. Eigenlijk is die benaming cointet-elementen verkeerd gezien dat specifiek hoekige meestal driehoekige anti-tankhindernissen zijn. De exacte locatie is mij voorlopig onbekend. (Foto: Replica)

Op die manier sloot deze verdediging zo goed als aan bij de bestaande Fortengordel rond Namen. De verdediging kende dan een zwak punt nog meer zuidelijk richting Maginotlinie. Dit hiaat werd weinig waarschijnlijk geacht om te benutten omdat het nogal ontoegankelijk terrein omvatte, de Ardennen.

Helaas was het dus net in die zone en het vervolg ervan in Noord-Frankrijk dat deze doorbraak wel degelijk had plaats gevonden zodat zelfs het nut van gans deze lijn voor ze effectief zou gebruikt worden, al kon in twijfel getrokken worden.

Lijn Antwerpen - Leuven. De Belgische troepen proberen nog voor de strijd ook daar losbarst hun stellingen te optimaliseren. On de strijd hier nog wat uit te stellen, worden er door het Cavaleriekorps (2e Regiment Gidsen en 1e en 2e Regiment Cyclisten) zware achterhoede gevechten gevoerd te Tienen en te Halen in hun verdediging van de Gete.

1e tankslag op Belgisch grondgebied. In de ochtend van 14 mei 1940 duikt nabij Orp-le-Grand en Orp-le-Petit voor het eerst de 3e Pantserdivisie op van het XVI pantserkorps van Generaal Hoepner. Deze hadden er 29 uur over gedaan om de Maas te overschrijden en krijgen hier nu letterlijk hun vuurdoop in de regio. Ze geraakten hier in de strijd met het 2e Bataljon van het Franse 11e Régiment Dragons Portées. Deze verdedigden normaal de regio Merdorp en Jandrain. Na een hevige strijd met de nodige verliezen dienen de Fransen terug te trekken richting Jandrainouille.

In de namiddag.

Yvoir aan de Maas. Op het ogenblik dat de voorhoede van de Duitse 5e Pantserdivisie Yvoir bereikt, is de brug over de Maas nog altijd intact aanwezig. De tanks wurmden zich door de massa's aanwezige vluchtelingen in de richting van de brug. De eerste Duitse verkenningswagen die de brug oprijdt ontvangt ogenblikkelijk enkele 47 mm projectielen afkomstig van nog aanwezige verdedigende Ardeense Jagers. Ondertussen probeert een Luitenant van de 31e Genie de brug alsnog op te blazen wat in eerste fase niet lukt en hem het leven kost. De brug vliegt kort daarna uiteindelijk toch nog de lucht in.

2 zichten op de noodbrug in Vresse over de Semois. Op de eerste foto is ze nog in aanbouw en staan pantsers te wachten om er over te kunnen. Bij de 2e foto is ze wel degelijk al in gebruik. Op de achtergrond de eerder opgeblazen brug. (Foto's: Boek Mei 1940 - Peter Taghon)

17:30

Jandrainouille - 1e tankslag op Belgisch grondgebied. De in het dorp omsingelde tanks van het 2e Bataljon van het Franse 11e Régiment Dragons Portées aangevuld met een Eskadron Samoa-tanks dient zich uiteindelijk over te geven. Er worden alvast nog een 6 tal tanks definitief vernield bij deze strijd. Alle ingesloten tanks dienen zich over te geven en er blijven enkel nog een 200 tal Franse krijgsgevangenen over.

Op de weg van Jandrain naar Jandrainouille wisten Franse Samoa-tanks zich vlot te verschansen achter een hoge talud van waaruit de Duitse tanks onder vuur konden genomen worden. Bovenaan ziet u 2x dezelfde Franse tank die na die strijd toch ook daar uitgeschakeld bleek en hier achterbleef. Daaronder ziet u Duitse tanks die zich verzamelen na deze tankslag nabij het dorp van Jandrenouille. (Foto's: Boeken Mei 1940 - Peter Taghon)

Als vervolg op deze nederlaag zijn er in de regio verdedigd door het 2e Franse Division Légère Motorisée nog enkele kleinere schermutselingen die door de band wel konden afgeslagen worden bij Moxhe, Falais en Wanze.

Er is nog een poging van een Eskadron Samoa's van het Franse 1e Régiment Currassiers het verloren terrein terug te winnen. Dit lukt nog beperkt zodat uiteindelijk toch verplicht dient overgegaan te worden op een terugtrekking van de Fransen.

Daarnaast worden bij hetzelfde bombardement nog gebouwen beschadigd op de Blankenbergestraat, de Sroplaan en de Ottergemsesteenweg over een strook van gewillig 800 m lang. Allicht was dit een mislukt bombardement van het station Gent Sint Pieters. Het Gentse leven valt plots totaal stil. Verschillende huizen storten in en her en der onstaan branden. Er vallen verschillende doden. Tijdens de bluswerken volgt nog een tweede, minder erg bombardement.

's Avonds.

Gete-stelling. Er zijn vrij hevige contacten aan deze stelling. Deze zijn in die mate dat de troepen die deze vertraging dienden uit te voeren nog amper zelf zullen weten vlot terug te trekken tot op de KW-linie. Bijkomend ondervinden zij hierbij nog eens last van te vroeg opgeblazen bruggen, ditmaal over de Dijle te Wijgmaal en Rotselaar.

In elk geval wordt rond dit moment de opdracht gegeven "algemeen" terug te trekken op de KW-linie.

Aan de KW-linie. Hier is het op dit moment alle hens aan dek omdat men vroeger dan verwacht met alle stellingen dient klaar te zijn. Van Noord naar Zuid zijn van Belgische kant hierop volgende Infanteriedivisies opgesteld: 6e ID, 11e ID, 2e ID en de 5e ID. Vanaf Leuven werd de verdediging gedaan door de Britten en zou de 10e ID voor hen plaats moeten ruimen.

Houx, aan de Maas. Nadat men er bij eerste pogingen niet in geslaagd was enkele bruggen over de Maas nabij Yvoir intact te veroveren, weten de Duitsers listig door infanteristen een eiland in het midden van de Maas nabij Houx in handen te krijgen dat niet werd verdedigd. Van daaruit werd vrij snel een voetbrug aangelegd naar de overzijde en een beperkt bruggenhoofd uitgebouwd op Franse zijde. Ondanks zware Franse beschietgingen, weet men dit bruggenhoofd te behouden op de Fransen.

In de nacht

1e Tankslag nabij Jandrenouille. De Fransen besluiten definitief hier terug te trekken omdat de verliezen te hoog opliepen. Het Franse Cavaleriekorps trekt zich terug op de lijn Perwez - Marchovelette die verdedigd was met een extra anti-tanklijn van cointet-elementen. Het Franse 3e Division Légère Motorisée verloor bij deze slag ongeveer de helft van zijn zwaar materieel.

Schets van de situatie aan de KW-linie in opbouw de avond van 13 mei 1940 : Boek Mai 1940 - La Bataille de Belgique - M. Fouillien et J. Bouhon

Situatie op 13 mei 1940 's avonds. De frontlijn heeft zich totaal verplaatst naar de lijn Antwerpen - Namen - Givet. Oostelijk houden binnen bezet gebied, de forten van Luik nog allen individueel stand. (Schets: De Achttiendaagse veldtocht - Ministerie van Landsverdediging)

Specifieke extern gebruikte bronnen:

• Een officieel overzicht van de gebeurtenissen 1939-1940 - Uitgegeven door Ministerie Buitenlandse zaken België te Londen in 1941
• De Veldtocht van Mei 1940 - Historische dienst van het Leger - kaartenboek - (1945)
• Mai 1940 - La Bataille de Belgique - M. Fouillien et J. Bouhon
• Mei 1940 - De 18-daagse veldtocht - Peter Taghon (1989)
• Herinneringen - Getuigenissen - Guislain Mineur (2007)
• Mei 1940 - De 18-daagse veldtocht in woord en beeld - Peter Taghon (2010)